Wat is jouw schaamplaat?

Een patatje oorlog. En heerlijk smullen.

Voor de 15e keer Love Actually kijken. En weer huilen.

Een middag Duitse Schlagermuziek luisteren. En het nog leuk vinden ook.

Claudia de Breij had het ooit in haar 3FM uitzending over de schaamplaat. Zo’n liedje waar je je een beetje voor schaamt maar dat je stiekem geweldig vindt. Je voelt gène om hardop te zeggen: deze muziek vind ik geweldig! Maar als je alleen bent, vind je het o zo heerlijk om er naar te luisteren. Ook jij hebt ongetwijfeld, net als ik, iets waar je je een beetje voor schaamt maar wat o zo fijn, lekker en heerlijk is. Geen onderwerp dat je direct in een groep op tafel gooit, maar het ís er wel.

Wat is dat voor jou?

Heb jij een schaamgerecht? Een schaamsnack? Een schaamplaat? Een schaamfilm? Een schaamgewoonte misschien? En waarom is het eigenlijk een schaamonderwerp voor jou?

Schaamte roept vaak kwetsbaarheid op. Je bent bang dat mensen je afwijzen. Dus loop je vaak in het spoor van wat hoort en acceptabel is. We houden sommige dingen liever in het donker, omdat je denkt dat het daar veilig is. Maar schaamte is iets dat oplost op het moment dat je ’t in de openbaarheid brengt. Brené Brown die dit thema uitvoerig heeft onderzocht, zegt het mooi: ‘Als we onze weg naar elkaar willen terugvinden, moeten we empathie begrijpen en kennen, want empathie is het tegengif van schaamte. Als je schaamte in een petrischaaltje legt, dan heeft het drie dingen nodig om exponentieel te groeien: verborgenheid, stilte en beoordeling. Als je dezelfde hoeveelheid schaamte onder empathie bedelft, kan ze niet overleven. De twee krachtigste woorden als we het moeilijk hebben zijn: ik ook.’

Uitkomen voor waar je je voor schaamt en kwetsbaar voelt, zorgt ervoor dat je je lichter en verbonden voelt met een ander die dit erkent en herkent. Nu gaat een schaamplaat misschien niet direct over de donkere schaamte waar Brene Brown in haar beroemde TEDtalk over spreekt. Toch is ook hier sprake van de angst voor beoordeling. Voor de angst er niet (meer) bij te horen als je hardop zegt waar je in stilte zo van kunt genieten. Ik noem dit de lichte schaamte, eigenlijk een prettig soort schaamte, een verlegen soort van schaamte. En zeker een interessante vorm van schaamte. Schaamte in de vorm van een guilty pleasure.

Want in een guilty pleasure, een schaamplaat of schaamfilm schuilt een verlangen. Het is iets waar je blij van wordt. Stiekem. Het is iets waar je hart sneller van gaat kloppen. Zonder dat iemand dat merkt. Het is iets waar je enorm van kunt genieten. Helemaal voor jezelf. Laat deze schaamte dus zeker niet in het donker schuilen, maar verken waar jouw verlangen ligt. Waar zit de gène en waar zit het grote genieten?

Deze vorm van schaamte is om nog een reden interessant, want hij geeft je namelijk kleur. Je wijkt misschien even af van je omgeving. Maar wat dan nog? Jouw voorkeur voor Duitse Schlagermuziek, ongezonde witte fabrieksboterhammen met nutella of kleffe bouquetreeksromans maakt je op z’n minst tot een interessant en kleurrijk persoon. Je hoeft helemaal niet in het spoor van andermans voorkeuren te lopen. Waarom zou je? En toch is dat precies het gevoel dat mensen vaak krijgen als hun voorkeuren afwijken van wat vrienden en familie als OK en acceptabel beschouwen. Want dat is waar de schaamte en angst vandaan komt: jouw voorkeur wijkt af van wat er in jouw favoriete omgeving mainstream is. Jouw voorkeur is anders en je bent bang dat jouw voorkeur misschien met argusogen, misprijzen, afwijzing of wat lacherig bekeken wordt door de mensen waar je graag bijhoort (en ja, dat gebeurt soms ook echt). En als je er openlijk voor uitkomt, heb jij de neiging je te verdedigen of het uit te leggen.

Mijn idee: zullen we daarmee stoppen? Wees jezelf en wees echt. Maak je eigen keuzes. Heb lekker zo je eigen voorkeuren en stop met uitleggen. En als ze je uitlachen, echt, vraag je dan af wat deze mensen voor jou betekenen… Overigens: samen lachen om je schaamvoorkeuren is wel weer erg leuk. Dus deel ze en vraag er gerust naar in je omgeving en vraag vooral naar het verlangen eronder. Zo leer je elkaar nog eens echt goed kennen. En als je denkt: o, nee, dát ga ik nooit doen, onderzoek dan vooral de aannames die je doet als je openlijk zou vertellen over je voorkeuren. Wat vertelt dat over jou? En wat vertel je jezelf eigenlijk?

Dus: kijk vandaag nog naar jouw guilty pleasure, jouw schaamplaat, -muziek, -film, -gewoonte of -gerecht en verken het maar eens. Welk verlangen zit er verstopt in jouw voorkeuren? En kijk of je dit voor jezelf onder woorden kunt brengen. Is het een verlangen naar zorgeloosheid. Gemak. Spelen. Lucht. Licht. Uit de band springen. Gek doen? Ga het maar eens na. En luister lekker naar je schaamplaat terwijl je je schaamsnack eet. Kom deze zomer openlijk uit voor jouw schaamplaat, -gewoonte, -snack, -gerecht of -film. Ja, vol trots en zonder uitleg. Om te beginnen hieronder. Dan heb je dat maar vast gehad. En ik doe met je mee.

Ps. Nee, Cliff Richard is niet mijn schaamidool, hoewel ik dit een geweldige foto vind. Mijn schaamplaat? Zomer in Zeeland van Saskia en Serge (ja, google zelf maar even). Mijn schaamsnack? Een Balistoreep kopen bij een benzinestation als ik ga tanken. Mijn schaamfilm? Titanic (minstens 15x gezien en ja, elke keer weer huilen). Mijn schaamgewoonte? Met de auto naar de sportschool gaan terwijl het vijf minuten fietsen is. Zo. Nu jij. Kom maar door!